TẠI SAO CÁI ĐÌNH CỦA TA LẠI BỊ DÙNG LÀM CHỖ ĂN UỐNG TỤ HỌP?
Cái đình của ta..., lúc mới lập ra chỉ là chỗ để vua nghỉ và hành khách trú chân mà thôi, chớ không phải là nơi để cho dân quê tụ họp ăn uống và cúng tế quỷ thần như bây giờ...
Trong một cái đình, từ địa vị ông đầu chóp đến địa vị thằng cuối chót, biết bao nhiêu là giai cấp, nghiễm nhiên như một cái sân trào vậy.
Thâm ý của chế độ đình trung này là cốt thu hẹp tầm tư tưởng của dân quê lại. Vì theo đúng chế độ đấy, thì những người ăn trên ngồi trốc ở một làng, đối với dân làng cũng có quyền bính lộc vị như người ăn trên ngồi trốc của một nước.
Điều đó đủ làm cho hạng người tư tưởng nông hẹp lấy làm vinh dự. Và cũng đủ khiến cho nhiều kẻ thấy cái vinh dự ấy mà suốt đời chỉ mơ mộng vào cái ngôi ăn chốn ngồi ở đình trung mà không nghĩ gì đến việc khác. Nói cho rõ nữa, cái chế độ ấy cốt làm cho dân quê chỉ biết có làng mà không biết có nước, chỉ tranh nhau quyền bính lộc vị ở trong làng mà không biết đến quyền bính lộc vị ở trong nước.
Đó, cái thuật "ngu dân" là ở chỗ đó. Chỗ đó rất lợi cho việc cai trị mà rất hại cho tư cách người dân.
Hiện nay ở các thôn quê, mỗi khi có việc công mà tụ họp ăn uống, giai cấp trong đình rất là phiền phức, ngoài các ngôi tiên chỉ, thứ chỉ ra, tả văn chưởng lý, chức sắc lão nhiêu ra, lại còn "bàn" này, "bàn" khác, có làng có đến sáu "bàn" ở dưới nữa, rồi mới đến hạng bạch đinh. Bổng lộc (như phần biếu, phần cỗ) theo thứ tự đó mà chia cấp quyền bính theo thứ tự đó mà thi hành. Ta cứ tưởng tượng ra thì thấy trật tự trong đình chẳng khác gì tầng bậc của một cái tháp, những kẻ cùng đinh tức là chân tháp vậy.
Cái trật tự ấy nó làm cho hạng cùng đinh suốt đời chỉ phục tòng mà những kẻ hơi có kiến thức một chút thì chỉ cứ quanh quẩn tranh nhau cái danh dự ở làng mà không nghĩ đến việc gì nữa...
... (kiểm duyệt)...
Lộc Hà
Đông Phương, Số 480 - 15.7.1931