Tập Án Cái Đình Và Dao Cầu Thuyền Tán
Ngô Tất Tố
www.dtv-ebook.com

8. Bệnh Thương Hàn Với Một Ông Cử Nhân

Ông cử nhân Lê Xuân Dư ở Hương Sơn vừa mới viết thư đến đây thách tôi cắt nghĩa về nguyên nhân và chứng trạng của bệnh thương hàn.

Là vì, đã lâu, trong bài "Lĩnh Nam là đâu", nhân nói đến sự hiểu lầm hai chữ "Lĩnh Nam" của các cụ tiền bối, cao hứng tôi có nhắc lại lời của Hải Thượng Lãn Ông bảo xứ Lĩnh Nam không có bệnh thương hàn và tôi cho câu đó Lãn Ông chẳng qua chỉ theo ý kiến của sách "Phùng thị cẩm nang", kỳ thực đối với xứ này nó không đúng với sự thực.

Ông cử nhân Lê Xuân Dư chắc muốn bênh vực Lãn Ông, nên mới đổ lỗi như thế. Sự thách đố kể cũng không phiền cho tôi. Có điều không hiểu vì sao cuối thư ấy, ông cử nhân Lê Xuân Dư lại dặn tôi rằng: "Đây là nói về thuốc Á Đông, xin ông đừng kể chứng bệnh theo người Thái Tây"?

Có lẽ ông cử Lê Xuân Dư muốn tôi phải nhận thương hàn là chứng uất hỏa chỉ ở phía bắc nước Tàu - những nơi rét rụng ngón tay, mới có như ý của Phùng Triệu Trương chứ gì?

Thưa ông cử nhân, chúng ta nên biết, nói bệnh "thương hàn" cần phải theo Trương Trọng Cảnh, một vị thánh y đời Hán. Họ hàng ông ấy trước cũng khá lớn, rải rác cả vùng Giang Nam, thế mà vì bệnh thương hàn, mười phần chết đến tám phần, ông ấy biết thương hàn là bệnh nguy hiểm nên mới soạn ra 113 phương thuốc để chữa bệnh ấy. Những phương thuốc đó ở trong mấy cuốn "Thương hàn luận", "Ngọc hàm kinh" và "Kim qui yếu lược" có chép, mấy nghìn năm nay y giới Đông phương đều phải dùng làm khuôn phép. Ông muốn biết rõ nguyên nhân và chứng trọng của bệnh thương hàn, thì nên cố kiếm những bộ "Thương hàn luận" có Thành Vô Kỷ chú thích, "Y tôn Kim giản" có Kha Vân Bá chú thích, "Y học nhập môn" của Lý Diêu, "Công dư y lục" của Trần Tu Viên, nhất là mua được "Hoàng Hán y học" của Thang Bán, Cầu Chân mà đọc càng hay. Ở các sách ấy người ta đã theo ý của Trọng Cảnh, và cắt nghĩa về bệnh thương hàn kỹ lắm. Ông đừng bắt tôi nói lại làm chi. Tôi không tiếc công nhưng ở đây thật không đủ chỗ.

Điều nên thêm là, nghề thuốc tuy chia Đông - Tây nhưng chứng bệnh chỉ có một thứ. Hiện nay ở xứ ta có bệnh thương hàn thì chúng ta phải nhận là có bệnh thương hàn. Đừng nên bênh cái sai lầm của tiểu nhân mà cố cãi xằng. Theo thuốc Thái Tây xứ mình có bệnh ấy, theo thuốc Á Đông thì không.

Bởi vì bây giờ đã là thế kỷ thứ hai mươi rồi. Nói thế người ta cười cho.

Hy Cừ

Đông Pháp, Số 5116 - 1.5.1942